Skamieniałości sprzed pół miliarda lat odsłaniają tajemnice ewolucji stawonogów

Nowe badania opublikowane w Nature Communications rzucają światło na początki ewolucji stawonogów – najliczniejszej i najbardziej zróżnicowanej grupy zwierząt na Ziemi. Naukowcy odkryli, że niewielki organizm z okresu kambru, Jianfengia multisegmentalis, może być kluczowym elementem w wyjaśnieniu podziału tej grupy na dwie główne linie rozwojowe.

Skamieniały mózg sprzed milionów lat

Zespół pod kierunkiem prof. Nicholasa Strausfelda z Uniwersytetu Arizony przeanalizował wyjątkowo dobrze zachowane fragmenty układu nerwowego tego wymarłego stworzenia. Do tej pory uważano, że Jianfengia była prymitywnym przodkiem szczękoczułkowców (np. pająków czy skorpionów). Tymczasem badania pokazały, że jej mózg bardziej przypominał budową mózgi dzisiejszych skorupiaków.

Strausfeld podkreślił, że odkrycie było zaskakujące: w skamieniałościach udało się dostrzec struktury niemal identyczne z tymi, które występują u żyjących krewetek. Co więcej, w jednym z okazów zachowały się także elementy oczu złożonych wraz z komórkami wspierającymi fotoreceptory.

Wygląd pradawnego organizmu

Jianfengia była niewielkim zwierzęciem – szerokość jej głowy wynosiła zaledwie dwa milimetry. Posiadała wyrostki chwytnie, oczy umieszczone na szypułkach oraz dodatkowe proste „oczy” w przedniej części głowy. Te cechy upodabniają ją zarówno do dzisiejszych skorupiaków, jak i owadów. Analiza skamieniałego układu nerwowego potwierdziła, że mózg tego gatunku był zorganizowany w sposób bardzo podobny do mózgów współczesnych raków czy krewetek.

Prof. Frank Hirth z King’s College London, współautor publikacji, zwrócił uwagę, że układ mózgowy Jianfengia pokazuje zadziwiającą trwałość genetycznych i rozwojowych podstaw stawonogów. To właśnie ta stabilność, przy jednoczesnej różnorodności form, może tłumaczyć ich ogromny sukces ewolucyjny.

Skarb z chińskiej prowincji Junnan

Pierwsze skamieniałości tego gatunku odnaleziono już w 1984 roku w prowincji Junnan w Chinach. Region ten był w kambrze płytkim morzem i dziś należy do najważniejszych miejsc dokumentujących eksplozję różnorodności życia sprzed około 500 milionów lat. Zachowanie delikatnych struktur, takich jak tkanka nerwowa, jest niezwykle rzadkie, co czyni odkrycie jeszcze cenniejszym.

Klucz do ewolucyjnej układanki

Nowe badania wskazują, że Jianfengia mogła znajdować się u podstaw drzewa ewolucyjnego stawonogów, szczególnie w linii prowadzącej do żuchwowców (owadów i skorupiaków). Jej bliski krewniak, Alalcomenaeus, reprezentuje natomiast gałąź szczękoczułkowców. To oznacza, że oba gatunki mogą stanowić brakujące ogniwa wyjaśniające rozdział dwóch głównych linii rozwojowych stawonogów. Zarejestruj się i dołącz do naszej społeczności

Źródła:

https://phys.org/news/2025-08-ancient-signpost-minute-fossils-big.html